صرافی غیرمتمرکز DEX (Decentralized Exchange) چیست؟

در دنیای ارزهای دیجیتال، صرافی‌ها به دو دسته‌ی کلی تقسیم می‌شوند: صرافی‌های متمرکز (CEX) و صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX). درحالی‌که صرافی‌های متمرکز مانند بایننس و کوین‌بیس امکانات زیادی دارند، اما مشکلاتی مانند کنترل متمرکز، خطر هک شدن و سانسور معاملات را نیز به همراه دارند. صرافی غیرمتمرکز (DEX) با ارائه‌ی یک راهکار جایگزین، کنترل دارایی‌ها را به خود کاربران سپرده و امنیت و ناشناس بودن را افزایش داده‌اند.

اگر به دنیای ارزهای دیجیتال علاقه دارید و می‌خواهید از مزایای صرافی‌های غیرمتمرکز بهره‌مند شوید، حتماً باید با ارز دیجیتال مونرو آشنا شوید. این ارز دیجیتال با ویژگی‌های خاص خود، همچون حریم خصوصی بالا، در دنیای صرافی‌های غیرمتمرکز جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است. برای آشنایی بیشتر با این ارز و همچنین اطلاعات درباره ICO که فرصت‌های سرمایه‌گذاری جدیدی را ایجاد کرده، پیشنهاد می‌کنیم مقاله “ارز دیجیتال مونرو و ICO“ را مطالعه کنید و در این مسیر جدید و جذاب گام بردارید!

(DEX) یا صرافی غیرمتمرکز چیست؟

صرافی (DEX) به پلتفرم‌های معاملاتی اطلاق می‌شود که بر بستر بلاکچین فعالیت می‌کنند و برخلاف صرافی‌های متمرکز، از هیچ واسطه‌ای برای انجام معاملات استفاده نمی‌کنند. در یک صرافی متمرکز، کاربران باید دارایی‌های دیجیتال خود را به یک صرافی منتقل کنند و از طریق آن به خرید و فروش ارزهای دیجیتال بپردازند. این پروسه ممکن است شامل خطراتی چون هک یا مدیریت نادرست موجودی‌ها توسط صرافی‌ها باشد. اما در صرافی‌های غیرمتمرکز، تمام فرایندهای معاملاتی به‌طور خودکار از طریق قراردادهای هوشمند انجام می‌شوند و کنترل دارایی‌ها همچنان در اختیار خود کاربران باقی می‌ماند.

ویژگی‌های کلیدی صرافی غیرمتمرکز

صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) با ارائه ویژگی‌های منحصر به فرد، توانسته‌اند تحولی چشمگیر در دنیای ارزهای دیجیتال ایجاد کنند. در اینجا به بررسی برخی از ویژگی‌های کلیدی این پلتفرم‌ها می‌پردازیم که باعث محبوبیت و اعتماد بیشتر به آنها شده است:

امنیت بالا

یکی از بزرگ‌ترین مزایای صرافی‌های غیرمتمرکز، امنیت بالای آنها است. در این پلتفرم‌ها، دارایی‌های کاربران در یک مکان واحد ذخیره نمی‌شوند، بنابراین خطر هک و حملات سایبری که در صرافی‌های متمرکز ممکن است رخ دهد، به طور چشمگیری کاهش می‌یابد. هر کاربر به‌طور مستقل دارایی‌های خود را در کیف‌پول‌های شخصی ذخیره می‌کند و تنها در زمان معامله از قراردادهای هوشمند برای تبادل استفاده می‌کند.

ناشناس بودن

صرافی‌های غیرمتمرکز معمولاً نیازی به احراز هویت (KYC) ندارند. این بدان معناست که کاربران می‌توانند بدون نیاز به ارائه اطلاعات شخصی یا گذراندن مراحل پیچیده تایید هویت، معاملات خود را انجام دهند. این ویژگی باعث می‌شود که کاربران بیشتری برای حفظ حریم خصوصی خود به DEXها روی آورند، به‌ویژه در شرایطی که نگرانی‌ها در مورد حفظ اطلاعات شخصی روز به روز افزایش می‌یابد.

کارمزد کمتر

یکی از مزایای برجسته صرافی‌های غیرمتمرکز، کاهش کارمزدهای تراکنش است. حذف واسطه‌ها و نهادهای ثالث در فرآیندهای معاملاتی، هزینه‌های مربوط به تراکنش‌ها را به حداقل می‌رساند. در نتیجه، کاربران می‌توانند با هزینه کمتری به خرید و فروش ارزهای دیجیتال بپردازند و در طولانی‌مدت از صرفه‌جویی بیشتری برخوردار شوند.

کنترل بر دارایی‌ها

در صرافی‌های غیرمتمرکز، کاربران کلید خصوصی خود را در اختیار دارند و هیچ شخص یا نهاد دیگری به این کلیدها دسترسی ندارد. این ویژگی به معنای کنترل کامل بر دارایی‌های دیجیتال است. کاربران می‌توانند به‌طور مستقیم و بدون نیاز به دخالت شخص ثالث، دارایی‌های خود را مدیریت کنند و این امر باعث افزایش اعتماد و امنیت در دنیای دیجیتال می‌شود.

نحوه‌ی کار صرافی غیرمتمرکز

صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) برای تسهیل فرآیند معاملات از چندین مکانیزم مختلف استفاده می‌کنند که هرکدام ویژگی‌ها و مزایای خاص خود را دارند. در اینجا به بررسی این مکانیزم‌ها پرداخته می‌شود:

AMM (Automated Market Maker)

در این مدل، صرافی‌ها به جای استفاده از دفتر سفارشات سنتی، نقدینگی را در استخرهایی ذخیره می‌کنند که توسط کاربران تامین می‌شود. این استخرها به‌طور خودکار قیمت‌ها را بر اساس موجودی‌های موجود در استخر و قوانین الگوریتمی تنظیم می‌کنند. کاربران می‌توانند به‌طور مستقیم از این استخرها ارزهای دیجیتال خرید و فروش کنند بدون نیاز به یک سفارش معین. در این سیستم، افرادی که نقدینگی را به استخر اضافه می‌کنند، به‌عنوان تأمین‌کنندگان نقدینگی (Liquidity Providers) شناخته می‌شوند و در ازای آن کارمزدهایی از معاملات دریافت می‌کنند.
نمونه‌های معروف صرافی‌هایی که از مدل AMM استفاده می‌کنند، عبارتند از Uniswap و PancakeSwap. این مدل به دلیل سادگی و کاربرپسندی، در میان معامله‌گران محبوب است و باعث افزایش سرعت معاملات در بازارهای غیرمتمرکز می‌شود.

دفتر سفارشات

در این مدل، مشابه صرافی‌های متمرکز، کاربران سفارش‌های خرید و فروش خود را در یک دفتر ثبت می‌کنند. این دفتر سفارشات به‌طور مداوم به‌روزرسانی می‌شود و زمانی که یک سفارش خرید با یک سفارش فروش تطابق پیدا کند، معامله به‌طور خودکار انجام می‌شود. این مدل بیشتر برای صرافی‌هایی که نیاز به حجم بالای معاملات دارند مناسب است، چرا که امکان تنظیم دقیق قیمت‌ها و انجام معاملات پیچیده‌تر را فراهم می‌کند.
نمونه‌های صرافی‌هایی که از مدل دفتر سفارشات استفاده می‌کنند، عبارتند از dYdX و Loopring. این صرافی‌ها معمولاً عملکردی مشابه با صرافی‌های متمرکز دارند، اما با این تفاوت که معاملات همچنان به‌صورت غیرمتمرکز انجام می‌شود و کاربران کنترل کامل بر دارایی‌های خود دارند.

مدل ترکیبی

این مدل ترکیبی از دو مدل قبلی است که هدف آن بهره‌برداری از مزایای هر دو مدل AMM و دفتر سفارشات است. در مدل ترکیبی، صرافی می‌تواند از استخرهای نقدینگی برای تسهیل معاملات سریع استفاده کند و در عین حال، از دفتر سفارشات برای کاربران حرفه‌ای‌تر که نیاز به تنظیم دقیق‌تر قیمت دارند، بهره‌برداری کند.
نمونه‌هایی از صرافی‌هایی که از مدل ترکیبی استفاده می‌کنند، عبارتند از Injective Protocol. این مدل امکان استفاده از هر دو مکانیسم در یک پلتفرم را فراهم می‌کند، که برای کاربران مبتدی و حرفه‌ای مناسب است و تجربه‌ی معاملاتی انعطاف‌پذیرتری ارائه می‌دهد.

این مکانیزم‌ها نشان‌دهنده‌ی تنوع و انعطاف‌پذیری صرافی‌های غیرمتمرکز هستند که به کاربران این امکان را می‌دهند تا بسته به نیاز خود، بهترین روش معاملاتی را انتخاب کنند. هرکدام از این مدل‌ها مزایای خاص خود را دارند که می‌توانند تجربه‌ی متفاوتی از معاملات ارز دیجیتال را به کاربران ارائه دهند.

مزایا و معایب صرافی غیرمتمرکز

صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) به‌دلیل ویژگی‌های منحصر به‌فرد خود توانسته‌اند در دنیای ارزهای دیجیتال محبوبیت زیادی پیدا کنند. این صرافی‌ها نیز مزایا و معایب خاص خود را دارند که در انتخاب استفاده از آنها باید مورد توجه قرار گیرند.

مزایا صرافی غیرمتمرکز

• امنیت بالاتر نسبت به صرافی‌های متمرکز (CEX)
  در صرافی‌های غیرمتمرکز، به‌دلیل عدم ذخیره‌سازی دارایی‌های کاربران در یک مکان واحد، خطر هک و سرقت دارایی‌ها کاهش می‌یابد. در صرافی‌های متمرکز، تمامی دارایی‌ها در کیف‌پول‌های مرکزی نگهداری می‌شوند و این می‌تواند به‌عنوان یک هدف بزرگ برای حملات سایبری مورد توجه قرار گیرد. در DEXها، چون کاربران کنترل کامل بر دارایی‌های خود دارند، امنیت بیشتری در مقایسه با صرافی‌های متمرکز فراهم می‌شود.
• کنترل کامل بر دارایی‌ها
  در صرافی‌های غیرمتمرکز، کاربران کلید خصوصی خود را در اختیار دارند و هیچ‌گونه دخالت شخص ثالث در دارایی‌های آنها وجود ندارد. این یعنی که کاربران می‌توانند به‌طور مستقیم و بدون نیاز به واسطه، دارایی‌های خود را مدیریت کنند. این ویژگی باعث افزایش اعتماد کاربران به سیستم می‌شود، چرا که آنها تنها شخصی هستند که به دارایی‌های خود دسترسی دارند.
• بدون نیاز به احراز هویت (KYC)
  در اکثر صرافی‌های غیرمتمرکز، برای انجام معاملات نیازی به احراز هویت (KYC) نیست. این ویژگی باعث حفظ حریم خصوصی کاربران می‌شود و آن‌ها می‌توانند بدون نیاز به افشای اطلاعات شخصی یا طی مراحل تایید هویت، به خرید و فروش ارزهای دیجیتال بپردازند.
• کارمزد پایین‌تر نسبت به صرافی‌های متمرکز
  یکی از مزایای برجسته صرافی‌های غیرمتمرکز، کارمزد پایین‌تر آنها در مقایسه با صرافی‌های متمرکز است. این امر به دلیل عدم وجود واسطه‌ها و نهادهای ثالث در فرایند معاملات است. کاربران در این صرافی‌ها می‌توانند با هزینه کمتری معاملات خود را انجام دهند، که این مزیت به‌ویژه برای معاملات زیاد و در حجم بالا می‌تواند قابل توجه باشد.

معایب صرافی غیرمتمرکز

• نقدینگی کمتر نسبت به صرافی‌های متمرکز (CEX)
  یکی از معایب اصلی صرافی‌های غیرمتمرکز، نقدینگی پایین‌تر آنها نسبت به صرافی‌های متمرکز است. در صرافی‌های متمرکز، چون کاربران بیشتری در یک مکان واحد تجمع می‌کنند، نقدینگی بیشتری در دسترس است و به راحتی می‌توان معاملات را انجام داد. در حالی که در DEXها، نقدینگی ممکن است محدودتر باشد و در برخی موارد، این امر باعث افزایش هزینه‌های معاملات یا تاخیر در انجام تراکنش‌ها می‌شود.
• کاربرد پیچیده‌تر برای کاربران مبتدی
  عملکرد صرافی‌های غیرمتمرکز به‌ویژه برای کاربران مبتدی می‌تواند پیچیده باشد. فرآیندهای مانند اتصال کیف‌پول‌های دیجیتال، انتخاب استخرهای نقدینگی یا مدیریت سفارشات ممکن است برای کسانی که تجربه کمی در زمینه ارزهای دیجیتال دارند، دشوار باشد. این در حالی است که صرافی‌های متمرکز معمولاً رابط کاربری ساده‌تر و تجربه کاربری بهتری ارائه می‌دهند.
• محدودیت در برخی ویژگی‌ها مانند معاملات فیات به کریپتو
  برخلاف صرافی‌های متمرکز که امکان خرید و فروش ارزهای دیجیتال با ارزهای فیات مانند دلار یا یورو را فراهم می‌کنند، صرافی‌های غیرمتمرکز معمولاً برای این نوع معاملات محدودیت دارند. کاربران در DEXها به‌طور معمول فقط می‌توانند از ارزهای دیجیتال برای خرید و فروش استفاده کنند، که این امر ممکن است برای افرادی که می‌خواهند ارزهای دیجیتال را با ارزهای رایج خریداری کنند، یک مانع باشد.

صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) به کاربران امکان می‌دهند بدون واسطه، با امنیت بالا و کارمزد کم به معامله‌ی ارزهای دیجیتال بپردازند. با اینکه هنوز برخی چالش‌ها مانند نقدینگی و مقیاس‌پذیری وجود دارند، اما نوآوری‌های جدید این حوزه را به سمت آینده‌ای روشن هدایت می‌کنند. انتخاب یک DEX مناسب بستگی به نیازهای کاربر دارد، اما به‌طورکلی Uniswap، PancakeSwap، dYdX و SushiSwap از برترین گزینه‌ها در سال ۲۰۲۴ هستند.

با گسترش تکنولوژی بلاکچین و پذیرش بیشتر ارزهای دیجیتال، صرافی‌های غیرمتمرکز نقشی کلیدی در آینده‌ی امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) خواهند داشت.