آشنایی با مفاهیم و اصطلاحات بورسی یکی از اولین و مهم‌ترین قدم‌ها برای ورود موفق به بازار سرمایه است. بازار بورس به عنوان یکی از بزرگ‌ترین و پرتحرک‌ترین بازارهای مالی، زبان و واژگان خاص خود را دارد که بدون درک صحیح آنها، درک روندها و تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری دشوار خواهد بود. این اصطلاحات به سرمایه‌گذاران کمک می‌کنند تا بهتر بتوانند رفتار بازار را تحلیل کنند، ارتباط موثرتری با کارگزاران و تحلیل‌گران داشته باشند و در نهایت تصمیمات هوشمندانه‌تری در زمینه خرید و فروش سهام و اوراق بهادار اتخاذ کنند. در این مقاله به معرفی و توضیح جامع و کامل برخی از مهم‌ترین مفاهیم و اصطلاحات بورسی می‌پردازیم تا مسیر ورود شما به دنیای بورس هموارتر شود و بتوانید با دانش کافی در این بازار فعالیت کنید.
بازار بورس چیست؟
بازار بورس یک بستر رسمی و سازمان‌یافته است که در آن اوراق بهادار شامل سهام شرکت‌ها، اوراق قرضه، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و دیگر ابزارهای مالی معامله می‌شود. هدف اصلی بورس ایجاد شرایطی امن، شفاف و منظم برای خرید و فروش دارایی‌های مالی است. بورس امکان تأمین مالی شرکت‌ها از طریق جذب سرمایه‌های مردمی را فراهم می‌کند و به سرمایه‌گذاران فرصت می‌دهد در رشد و سودآوری شرکت‌ها سهیم شوند. بورس به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود: بورس کالا و بورس اوراق بهادار، که هر کدام کارکردهای متفاوتی دارند. بورس اوراق بهادار معمولاً منظور بازار سهام است که در آن سهام شرکت‌ها معامله می‌شود.
سهام چیست؟
سهام به معنی سهم مالکیت در یک شرکت است. وقتی شما سهام یک شرکت را خریداری می‌کنید، در واقع بخشی از مالکیت آن شرکت را به دست می‌آورید. مالکیت سهامدار به او حق دریافت سود (سود نقدی یا DPS)، حق شرکت در مجامع عمومی و رأی دادن در تصمیمات مهم شرکت را می‌دهد. سهام به دو دسته کلی تقسیم می‌شود: سهام عادی که رای و حق مالکیت معمول را دارد و سهام ممتاز که ممکن است حقوق خاصی مانند دریافت سود بیشتر یا اولویت در بازپرداخت دارایی‌ها داشته باشد. ارزش سهام در بازار بورس بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود و ممکن است روزانه نوسان داشته باشد.
شاخص بورس چیست؟
شاخص بورس عددی است که وضعیت کلی بازار یا یک بخش مشخص از آن را نشان می‌دهد و به عنوان معیار سنجش عملکرد بازار به کار می‌رود. شاخص کل بورس تهران یکی از مهم‌ترین شاخص‌هاست که تغییرات قیمت تمام سهام موجود در بازار را در نظر می‌گیرد. شاخص هم‌وزن نیز میانگین تغییرات قیمت سهام شرکت‌ها را بدون توجه به ارزش بازار آنها نشان می‌دهد و برای تحلیل دقیق‌تر وضعیت بازار استفاده می‌شود. شاخص‌ها به سرمایه‌گذاران کمک می‌کنند تا روند بازار را در بازه‌های زمانی مختلف بررسی کنند و تصمیمات بهتری بگیرند.
عرضه اولیه چیست؟
عرضه اولیه یا IPO (Initial Public Offering) زمانی رخ می‌دهد که یک شرکت برای اولین بار سهام خود را در بورس عرضه می‌کند تا از طریق جذب سرمایه‌گذاران، منابع مالی مورد نیاز برای توسعه فعالیت‌های خود را تامین کند. عرضه اولیه فرصتی مناسب برای سرمایه‌گذاران است که سهام شرکت‌های تازه وارد به بازار را با قیمت پایه خریداری کرده و از افزایش احتمالی قیمت سهام در آینده سود ببرند. خرید عرضه اولیه معمولاً با جذابیت و تقاضای زیاد همراه است و به دلیل شرایط خاص معامله و محدودیت‌های خرید، نیازمند دقت و برنامه‌ریزی است.
سفارش گذاری در بورس چگونه انجام می‌شود؟
برای خرید یا فروش سهام، سرمایه‌گذار باید سفارش خود را از طریق سامانه معاملاتی کارگزاری ثبت کند. سفارش‌ها به دو شکل اصلی ثبت می‌شوند: سفارش محدود که سرمایه‌گذار قیمت مشخصی برای خرید یا فروش تعیین می‌کند و سفارش بازار که سفارش با بهترین قیمت موجود در بازار اجرا می‌شود. همچنین سفارش‌ها می‌توانند به صورت روزانه یا معتبر تا لغو باشند. نحوه درست و دقیق ثبت سفارش‌ها نقش مهمی در اجرای معاملات موفق دارد. برای مثال، اگر قیمت سفارش خرید پایین‌تر از قیمت بازار باشد، معامله ممکن است انجام نشود.
کارمزد معاملات چیست؟
هر معامله‌ای که در بازار بورس انجام می‌شود، مشمول پرداخت کارمزد و هزینه‌هایی است که به نهادهای مختلف تعلق می‌گیرد. این هزینه‌ها شامل کارمزد کارگزاری، هزینه‌های سازمان بورس، مالیات بر معاملات و سایر هزینه‌های مربوط به تسویه معاملات است. میزان کارمزد معمولاً درصدی از مبلغ کل معامله است و بسته به نوع اوراق و حجم معامله متفاوت است. درک دقیق کارمزدها برای محاسبه سود و زیان سرمایه‌گذاری اهمیت بالایی دارد، زیرا هزینه‌های بالا می‌توانند بخش زیادی از سود معامله را کاهش دهند.
تابلوخوانی چیست؟
تابلوخوانی یا تحلیل تابلو معاملاتی به معنای بررسی دقیق اطلاعاتی است که روی تابلو معاملات بورس به صورت لحظه‌ای نمایش داده می‌شود. این اطلاعات شامل قیمت آخرین معامله، حجم معاملات، تعداد خریداران و فروشندگان، ارزش معاملات، تغییرات قیمت و مواردی مثل صف خرید و صف فروش است. با تسلط بر تابلوخوانی، سرمایه‌گذاران می‌توانند رفتار بازار و روند عرضه و تقاضا را درک کنند و فرصت‌های خرید یا فروش مناسب را شناسایی کنند. این مهارت برای کسانی که قصد دارند معاملات کوتاه‌مدت یا نوسان‌گیری انجام دهند، بسیار حیاتی است.
EPS و P/E چه معنایی دارند؟
EPS (Earnings Per Share) یا سود هر سهم، معیاری است که نشان می‌دهد یک شرکت در یک دوره مالی چقدر سود به ازای هر سهم خود کسب کرده است. این عدد برای تحلیل بنیادی سهام بسیار مهم است و به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا توانایی سودآوری شرکت را ارزیابی کنند. P/E (Price to Earnings ratio) نسبت قیمت سهام به سود هر سهم است که نشان می‌دهد سرمایه‌گذاران حاضرند چند برابر سود آینده شرکت را برای خرید هر سهم پرداخت کنند. نسبت P/E پایین‌تر معمولاً به معنی ارزنده‌تر بودن سهم است، ولی باید در کنار سایر شاخص‌ها تحلیل شود.
اوراق بدهی چیست؟
اوراق بدهی یا اوراق قرضه، اوراقی هستند که توسط شرکت‌ها یا دولت‌ها صادر می‌شوند تا از سرمایه‌گذاران وام بگیرند. دارندگان این اوراق به عنوان طلبکار شرکت محسوب می‌شوند و شرکت متعهد است که در بازه‌های زمانی مشخص سود معینی به آنها پرداخت کند و در سررسید، اصل سرمایه را بازگرداند. اوراق بدهی معمولاً ریسک کمتری نسبت به سهام دارند و برای سرمایه‌گذارانی که به دنبال درآمد ثابت هستند، گزینه مناسبی محسوب می‌شوند.
تحلیل بنیادی و تحلیل تکنیکال چیست؟
تحلیل بنیادی به مطالعه عوامل مالی، اقتصادی و صنعتی شرکت می‌پردازد تا ارزش واقعی سهام آن را شناسایی کند. این تحلیل شامل بررسی صورت‌های مالی، میزان سودآوری، رشد فروش، مدیریت شرکت و شرایط بازار است. هدف تحلیل بنیادی یافتن سهام‌های زیر ارزش واقعی برای سرمایه‌گذاری بلندمدت است. تحلیل تکنیکال اما بر اساس نمودار قیمت و حجم معاملات گذشته کار می‌کند و با استفاده از الگوها و اندیکاتورها، روندهای آینده قیمت را پیش‌بینی می‌کند. این روش بیشتر برای معاملات کوتاه‌مدت و نوسان‌گیری استفاده می‌شود. ترکیب این دو روش تحلیل می‌تواند دید کامل‌تری به سرمایه‌گذار بدهد.
بازار اول و بازار دوم چیست؟
بازار بورس تهران به دو بخش بازار اول و بازار دوم تقسیم شده است. بازار اول به شرکت‌های بزرگ‌تر و معتبر اختصاص دارد که شرایط پذیرش سخت‌گیرانه‌تری دارند و از نظر سرمایه، سودآوری و ساختار مالی وضعیت بهتری دارند. سرمایه‌گذاری در بازار اول معمولاً ریسک کمتری دارد. بازار دوم برای شرکت‌های کوچکتر یا شرکت‌هایی است که هنوز به سطح بازار اول نرسیده‌اند و معمولاً ریسک بالاتری دارند. در این بازار امکان رشد سریع‌تر نیز وجود دارد اما نوسانات قیمتی آن بیشتر است.
بازار فرابورس چیست؟
بازار فرابورس بازاری جدا از بورس است که شرکت‌ها و اوراق بهاداری که شرایط پذیرش در بورس را ندارند می‌توانند در آن فعالیت کنند. این بازار قوانین ساده‌تری دارد و فرصتی برای جذب سرمایه شرکت‌های کوچک و متوسط فراهم می‌کند. همچنین اوراق مختلفی مانند اوراق صکوک، اوراق مشارکت و اوراق مرابحه در فرابورس معامله می‌شوند. فرابورس برای سرمایه‌گذاران به عنوان گزینه‌ای برای تنوع‌بخشی به پرتفوی و یافتن فرصت‌های جدید محسوب می‌شود.
نوسان گیری چیست؟
نوسان‌گیری نوعی سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت است که در آن هدف کسب سود از تغییرات کوتاه‌مدت قیمت‌هاست. نوسان‌گیرها معمولاً سهام را در بازه‌های زمانی چند دقیقه تا چند روز نگه می‌دارند و با تحلیل تکنیکال و تابلوخوانی سعی می‌کنند بهترین نقاط خرید و فروش را پیدا کنند. این روش پرریسک و نیازمند تجربه، سرعت عمل و دانش بالاست و برای افراد تازه‌کار توصیه نمی‌شود.
کد معاملاتی چیست؟
کد معاملاتی یا کد بورسی شناسه‌ای منحصربه‌فرد است که به هر سرمایه‌گذار برای انجام معاملات در بازار بورس اختصاص داده می‌شود. بدون داشتن این کد امکان ثبت سفارش و خرید یا فروش سهام وجود ندارد. کد بورسی معمولاً پس از ثبت‌نام در کارگزاری و احراز هویت صادر می‌شود و برای پیگیری معاملات و دریافت گزارش‌ها ضروری است.
سرخطی زدن به چه معناست؟
سرخطی زدن به معنای ارسال سریع سفارش خرید یا فروش در لحظه بازگشایی بازار است تا در صف‌های خرید یا فروش اول صف قرار گرفت. این کار معمولاً در عرضه‌های اولیه یا سهم‌هایی که صف خرید یا فروش سنگین دارند، انجام می‌شود. موفقیت در سرخطی زدن نیازمند سرعت بالا، نرم‌افزارهای مناسب و آشنایی با زمان‌بندی دقیق بازار است و به سرمایه‌گذاران فرصت خرید یا فروش در قیمت‌های بهتر می‌دهد.
فهرست مطالب
سخن پایانی
آشنایی با مفاهیم و اصطلاحات بورسی، پایه و اساس موفقیت هر سرمایه‌گذار در بازار بورس است. هر چقدر دانش شما در این زمینه بیشتر باشد، توانایی تحلیل بهتر بازار و اتخاذ تصمیم‌های هوشمندانه‌تر نیز افزایش می‌یابد. بازار سرمایه محیطی پیچیده و پویا است که به شناخت دقیق زبان و ابزارهای آن نیاز دارد. با تسلط بر این مفاهیم، می‌توانید ریسک‌های سرمایه‌گذاری را بهتر مدیریت کنید و فرصت‌های سودآور را به خوبی شناسایی نمایید. بنابراین، توصیه می‌کنیم همواره در مسیر یادگیری و به‌روزرسانی دانش بورسی خود تلاش کنید تا بتوانید در این بازار پرچالش با اطمینان و موفقیت گام بردارید. موفقیت در بورس، حاصل صبر، دانش و تجربه است.
سوالات متداول درباره مفاهیم و اصطلاحات بورسی
مهم‌ترین اصطلاحات بورسی کدام‌ها هستند؟
اصطلاحاتی مانند سهم، سهامدار، بازارگردان، عرضه و تقاضا، صف خرید و فروش، شاخص بورس و EPS از مهم‌ترین واژگان بورس هستند که هر سرمایه‌گذار باید با آنها آشنا باشد.
چرا آشنایی با مفاهیم بورسی برای سرمایه‌گذاری ضروری است؟
شناخت اصطلاحات و مفاهیم بورسی به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا تحلیل بهتری از بازار داشته باشند، ریسک‌ها را مدیریت کنند و تصمیمات هوشمندانه‌تری بگیرند.
صف خرید و صف فروش چیست و چگونه تشکیل می‌شود؟
صف خرید زمانی شکل می‌گیرد که تعداد خریداران سهم بسیار زیاد باشد و قیمت سهم در سقف مجاز قرار گیرد و صف فروش زمانی رخ می‌دهد که فروشندگان بیشتر از خریداران باشند و قیمت سهم در کف مجاز معامله شود.
شاخص بورس چه کاربردی دارد؟
شاخص بورس نشان‌دهنده وضعیت کلی بازار است و تغییرات آن بیانگر روند عمومی افزایش یا کاهش قیمت سهام در بازار می‌باشد.
چگونه می‌توان دانش بورسی خود را افزایش داد؟
مطالعه منابع آموزشی، شرکت در دوره‌های تخصصی، دنبال کردن اخبار بازار و تحلیل‌های حرفه‌ای و استفاده از مشاوران سرمایه‌گذاری از راهکارهای افزایش دانش بورسی است.
