طرح پانزی چیست؟ | بررسی کامل و جامع
طرح پانزی، که به عنوان یک نوع کلاهبرداری مالی شناخته می‌شود، به سرمایه‌گذاران وعده بازگشت سریع و قابل توجه سرمایه را می‌دهد. در این نوع طرح، کلاهبرداران با ارائه وعده‌های جذاب و سودهای کلان، سعی در جذب سرمایه‌گذاران دارند.
در این فرآیند، کلاهبرداران با پرداخت سود به سرمایه‌گذاران اولیه، اعتماد آنها را جلب کرده و به این ترتیب زنجیره‌ای از سرمایه‌گذاری‌ها را ایجاد می‌کنند. این روند تا زمانی ادامه می‌یابد که دیگر سرمایه‌گذاران جدیدی برای تأمین سودهای وعده داده شده وجود نداشته باشد. در این مرحله، کلاهبرداران معمولاً با سودهایی که به دست آورده‌اند، ناپدید می‌شوند و پروژه به پایان می‌رسد.
یکی از ترفندهای اصلی طرح‌های پانزی، ادعای قانونی بودن آنهاست. این طرح‌ها سعی می‌کنند سرمایه‌گذاران را قانع کنند که سود دریافتی آنها ناشی از سرمایه‌گذاری‌های مشروع است و هیچ ریسکی در این کار وجود ندارد. در ماه‌های اولیه، پرداخت سودهای منظم به سرمایه‌گذاران، اعتماد بیشتری را جلب کرده و آنها را وسوسه می‌کند تا سرمایه بیشتری وارد پروژه کنند.
طرح‌های پانزی تنها به کلاهبرداری در حوزه ارزهای دیجیتال محدود نمی‌شوند و در زمینه‌های مختلف سرمایه‌گذاری نیز اجرا می‌شوند. این نوع کلاهبرداری می‌تواند عواقب ویرانگری برای سرمایه‌گذاران داشته باشد و نه تنها سرمایه‌گذاران خرد بلکه اعتماد عمومی به بازارهای مالی را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.
برای جلوگیری از گرفتار شدن در این تله‌ها، سرمایه‌گذاران باید با علائم هشداردهنده آشنا شوند و قبل از سپردن سرمایه خود به دیگران، تحقیقات لازم را انجام دهند. محافظت از دارایی در بازارهای مالی از اهمیت بالایی برخوردار است و در دنیای امروز، آگاهی و احتیاط می‌تواند شما را از خطرات احتمالی نجات دهد.
فهرست مطالب
تاریخچه کلاهبرداری پانزی; داستان یک شیاد
کلاهبرداری پانزی به نام چارلز پانزی، یکی از مشهورترین کلاهبرداران تاریخ، در سال ۱۹۱۹ شناخته شد. هرچند ریشه‌های این نوع کلاهبرداری به اواخر قرن نوزدهم بازمی‌گردد، در آن زمان افرادی مانند آدل اسپیتزدر در آلمان و سارا هاو در ایالات متحده نیز اقدام به کلاهبرداری‌هایی مشابه کردند. با این حال، ابعاد کلاهبرداری‌های آنها به اندازه طرح پانزی نبود.
چارلز پانزی، فردی ایتالیایی، با وعده دو برابر کردن پول مشتریانش در مدت ۹۰ روز، توانست کلاهبرداری‌های زیادی را انجام دهد. او بر اساس یک سیستم پستی جدید در ایالات متحده اقدام به کلاهبرداری کرد که به افراد اجازه می‌داد تمبرهای نامه را پیش‌خرید کنند. این سیستم پستی پیشرفته به او این امکان را داد که با فروش کوپن‌های تخفیفی، به سرمایه‌گذاران وعده سود ۵۰ درصدی در ۴۵ روز را بدهد.
روش کلاهبرداری پانزی به این صورت بود که با استفاده از سرمایه سرمایه‌گذاران جدید، سود سرمایه‌گذاران قبلی پرداخت می‌شد. در دهه ۱۹۲۰، پانزی توانست با این طرح بیش از ۲۰ میلیون دلار کلاهبرداری کند که معادل بیش از ۲۵۰ میلیون دلار در زمان حاضر است.
پانزی به سرمایه‌گذاران وعده بازگشت سرمایه ۵۰ درصدی در ۴۵ روز و ۱۰۰ درصدی در ۹۰ روز را داد. با توجه به سابقه موفقیت‌آمیز او در کسب و کار پستی، بسیاری از افراد به او اعتماد کردند و به طرحش پیوستند. اما در سال ۱۹۲۰، روزنامه بوستون پست به افشای کلاهبرداری‌های او پرداخت و پس از انتشار نتایج تحقیق، پانزی دستگیر شد و کلاهبرداری‌های متعدد او روشن شد.
بیشتر بخوانید: مانیتورینگ صرافی، ربات، ایردراپ کسب درآمد ارزدیجیتال
پس از این کلاهبرداری بزرگ، طرح‌های مشابه دیگری در سطح جهانی آغاز شد که به وعده‌های سوددهی سریع و کوتاه‌مدت متکی بودند. یکی از بزرگ‌ترین و شناخته‌شده‌ترین این طرح‌ها، کلاهبرداری برنارد مدوف بود که بزرگ‌ترین طرح پانزی در تاریخ محسوب می‌شود. مدوف در تاریخ ۱۱ دسامبر ۲۰۰۸ توسط اف‌بی‌آی دستگیر شد و سرمایه‌گذارانش در مجموع نزدیک به ۶۵ میلیارد دلار از دست دادند. این تاریخچه نشان‌دهنده خطرات و عواقب جدی کلاهبرداری‌های پانزی است که می‌تواند به اعتماد عمومی به بازارهای مالی آسیب بزند.
ویژگی‌های اصلی طرح پانزی
طرح‌های پانزی به دلیل ماهیت کلاهبردارانه خود، دارای ویژگی‌های مشخصی هستند که شناسایی آنها می‌تواند به افراد کمک کند تا از گرفتار شدن در دام این نوع کلاهبرداری‌ها جلوگیری کنند. این طرح‌ها معمولاً در بازارهای مختلف فعالیت می‌کنند و وعده‌های جذابی به سرمایه‌گذاران ارائه می‌دهند. در ادامه، به برخی از ویژگی‌های بارز طرح‌های پانزی اشاره می‌شود:
وعده سودهای بالا و بدون ریسک
یکی از ویژگی‌های بارز طرح‌های پانزی، وعده‌های سودهای غیرمعمول و بالاتر از میانگین نرخ بازار است. کلاهبرداران با ارائه این وعده‌ها، افرادی را که اطلاعات کمی از ساز و کار بازارهای مالی دارند، به سرمایه‌گذاری ترغیب می‌کنند. سودهای کلان در زمان‌های کوتاه باید به عنوان یک علامت هشداردهنده در نظر گرفته شود.
عدم سرمایه‌گذاری مشروع
مجریان طرح‌های پانزی معمولاً به هیچ فعالیت سرمایه‌گذاری واقعی و مشروعی نمی‌پردازند. آنها به جای ایجاد کسب‌وکار یا خدماتی که بتواند سود وعده داده شده را محقق کند، از سرمایه‌گذاران جدید برای پرداخت سود سرمایه‌گذاران قبلی استفاده می‌کنند. این روش باعث ایجاد ظاهری کاذب از سودآوری می‌شود.
عدم شفافیت در استراتژی سرمایه‌گذاری
کلاهبرداران معمولاً استراتژی‌های سرمایه‌گذاری خود را به‌طور شفاف توضیح نمی‌دهند و اطلاعات ارائه شده اغلب مبهم و کلی است. آنها معمولاً هیچ سند معتبر و قابل تأییدی از سرمایه‌گذاری‌های انجام شده ارائه نمی‌دهند. در برخی موارد، با ثبت شرکت‌های کاغذی و دریافت مجوزهای ظاهری، سعی در ایجاد چهره‌ای موجه دارند.
فشار برای سرمایه‌گذاری سریع
حیات طرح‌های پانزی به ورود سرمایه‌های جدید وابسته است، به همین دلیل مجریان این طرح‌ها اغلب فشار می‌آورند که سرمایه‌گذاران هرچه سریع‌تر اقدام کنند. آنها ممکن است ادعا کنند که فرصت سرمایه‌گذاری محدود است و برای حفظ جایگاه خود، نیاز به اقدام فوری دارند. این فشار می‌تواند باعث شود افراد بدون بررسی دقیق، سرمایه‌گذاری کنند.
استراتژی‌های پیچیده و غیرقابل‌فهم
طرح‌هایی که به دنبال جذب سرمایه‌گذار هستند باید اهداف مشخص و قابل فهمی داشته باشند. اگر طرحی پیچیده و غیرقابل‌فهم باشد، باید در مورد آن احتیاط کرد. اگر نتوانید اهداف و استراتژی‌های یک پروژه را درک کنید، بهتر است از سرمایه‌گذاری در آن اجتناب کنید.
نداشتن سابقه سرمایه‌گذاری معتبر
مجریان طرح‌های پانزی معمولاً سابقه‌ای از سرمایه‌گذاری‌های مشروع یا موفق ندارند. آنها غالباً فاقد اعتبار و مجوزهای لازم هستند و مدارکی که ارائه می‌دهند ممکن است جعلی باشد. با جستجوی ساده می‌توان به صوری بودن این مدارک پی برد.
مشکلات در دسترسی به وجوه سرمایه‌گذاری شده
یکی دیگر از ویژگی‌های طرح‌های پانزی این است که اگر سرمایه‌گذاران بخواهند کل سرمایه خود را برداشت کنند، با بهانه‌ها و مشکلات مختلفی مواجه می‌شوند. در حالی که شرکت‌های معتبر به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که هر زمان که بخواهند سرمایه خود را نقد کنند، مجریان طرح‌های پانزی معمولاً سعی می‌کنند آنها را از برداشت سرمایه منصرف کنند.
رشد سریع و غیرقابل تداوم
طرح‌های پانزی معمولاً به دلیل وعده‌های سودهای بالا، به سرعت رشد می‌کنند. اما این رشد پایدار نیست و به ورود مداوم سرمایه‌گذاران جدید وابسته است. با محدود شدن تعداد سرمایه‌گذاران جدید، طرح به تدریج از هم می‌پاشد و سرمایه‌گذاران ممکن است پول خود را از دست بدهند. در نهایت، مجری ممکن است ناپدید شود یا به دلیل فعالیت‌های کلاهبردارانه به دام قانون بیفتد.
آیا بیت کوین یک طرح پانزی است؟
بیت کوین به عنوان یکی از پیشگامان ارزهای دیجیتال، همواره مورد بحث و جدل بوده است. برخی افراد آن را به طرح‌های پانزی مشابه مدوف مرتبط می‌دانند و این ارتباط به دلیل شباهت‌هایی است که بین بیت کوین و طرح‌های کلاهبرداری گذشته وجود دارد. اما آیا واقعاً بیت کوین یک طرح پانزی است؟
یکی از دلایل اصلی که باعث شده برخی افراد بیت کوین را به عنوان یک طرح پانزی در نظر بگیرند، ویژگی‌های خاص این ارز دیجیتال است. منتقدان می‌گویند که ارزهای دیجیتال به عنوان دارایی، کالای قابل تعریف یا ارز واقعی شناخته نمی‌شوند. آنها ادعا می‌کنند که این رمزارزها هیچ جریان نقدی اساسی ندارند و فاقد ارزش ذاتی هستند. این ویژگی‌ها به عقیده آنها، بیت کوین را به نوعی طرح پانزی تبدیل می‌کند که حتی ممکن است خطرناک‌تر از طرح‌های قبلی باشد.
خورخه استولفی، دانشمند رایانه‌ای از برزیل، یکی از افرادی است که بر این عقیده است که بیت کوین می‌تواند به عنوان یک طرح پانزی تلقی شود. او تأکید می‌کند که سرمایه‌گذاران عمدتاً با هدف دستیابی به سود وارد این بازار می‌شوند و تنها زمانی می‌توانند به سود خود دست یابند که دیگران سرمایه خود را نقد کنند یا رمزارزهای خود را بفروشند. استولفی همچنین به این نکته اشاره می‌کند که هیچ منبع خارجی برای تأمین سود در این بازار وجود ندارد و هر سودی که حاصل می‌شود، به ورود سرمایه‌گذاران جدید وابسته است. علاوه بر این، او خاطرنشان می‌کند که اپراتورها و صرافی‌های ارز دیجیتال بخش قابل توجهی از سرمایه‌ها را از بین می‌برند.
این انتقادات در حالی مطرح می‌شود که بیت کوین پس از رسیدن به بالاترین قیمت تاریخ خود در ۶۹۰۰۰ دلار در نوامبر ۲۰۲۱، دچار نوسانات شدیدی شده و حتی در دسامبر همان سال، سقوطی ۱۲۰۰۰ دلاری را تجربه کرده است. با این حال، بیت کوین همچنان یکی از موضوعات اصلی بحث‌های مالی در سطح جهانی است و بسیاری از کارشناسان و اقتصاددانان آن را به عنوان یک سرمایه‌گذاری معتبر می‌شناسند.
بیت کوین به عنوان یک دارایی، نه به عنوان یک منبع درآمد، خریداری می‌شود. به عبارت دیگر، این رمزارز وعده‌ای برای بازدهی مستمر به خریداران نمی‌دهد و تنها راهی که دارندگان می‌توانند از آن سود ببرند، فروش آن به دیگران است. این نکته به وضوح نشان می‌دهد که بیت کوین با طرح‌های پانزی که به جذب سرمایه‌گذاران جدید برای پرداخت سود به سرمایه‌گذاران قبلی وابسته‌اند، تفاوت دارد.
سقوط قیمت بیت کوین نیز با فروپاشی طرح‌های پانزی متفاوت است. یکی از عوامل مؤثر در نوسانات قیمت می‌تواند فروپاشی استیبل کوین‌های بزرگ باشد. در شرایطی که مقررات و شفافیت اطلاعات در بازار ارزهای دیجیتال به شدت کم است، تصور اینکه یک استیبل کوین بزرگ به عنوان عامل اصلی سقوط بازار عمل کند، چندان دور از ذهن نیست.
بیشتر بخوانید: بیت کوین Bitcoin چیست؟ قیمت بیت کوین و نمودار تحلیل بیت کوین
با این حال، در بازار ارزهای دیجیتال، طرح‌های پانزی مختلفی وجود دارند که به طور مستقل از ماهیت اصلی بیت کوین و دیگر ارزهای دیجیتال عمل می‌کنند. این طرح‌ها از اصول پایه بازار جدا هستند و به راحتی می‌توانند سرمایه‌گذاران را به دام بیندازند.
در حالی که برخی ویژگی‌های بیت کوین ممکن است باعث ایجاد شبهه‌هایی درباره ماهیت آن شوند، اما شواهد و داده‌های موجود نشان می‌دهند که بیت کوین به خودی خود یک طرح پانزی نیست و به عنوان یک دارایی دیجیتال معتبر در حال رشد است.
نمونه‌هایی از پروژه‌های پانزی
پروژه پانزی لو پرلمن (Lou Pearlman)
لو پرلمن یکی از کلاهبرداران مشهور آمریکایی است که در سال ۲۰۰۶ به اجرای یکی از بزرگ‌ترین و طولانی‌ترین طرح‌های پانزی در تاریخ ایالات متحده متهم شد. در دهه ۱۹۹۰، او به عنوان مدیر چندین گروه موسیقی شناخته می‌شد. اما پس از آنکه گروه‌های موسیقی که او مدیریت می‌کرد، به دلیل دزدی از او شکایت کردند، پرلمن با ۳۰۰ میلیون دلار بدهی مواجه شد و به کلاهبرداری پانزی نیز متهم گردید. او با استفاده از شرکت‌های کاغذی، این مبلغ را از سرمایه‌گذاران و بانک‌های مختلف جذب کرده بود. در سال ۲۰۰۷، پرلمن به اتهاماتی چون تبانی، پول‌شویی و نشر اکاذیب در اندونزی دستگیر شد و در سال ۲۰۰۸ به ۲۵ سال حبس در زندان فدرال محکوم گردید. او در نهایت در سال ۲۰۱۶ در سن ۶۲ سالگی درگذشت.
پروژه پانزی برنی میداف (Bernie Madoff)
برنی میداف در دهه ۱۹۶۰ به عنوان کارگزار بورس فعالیت خود را آغاز کرد. اما از اوایل دهه ۱۹۸۰، شرکت او به یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های پانزی تاریخ تبدیل شد. میداف سرمایه‌گذاران را با وعده‌های سود بالا و ریسک کم فریب می‌داد. در واقع، هیچ کسب و کار واقعی وجود نداشت و او از پول سرمایه‌گذاران جدید برای پرداخت سود به سرمایه‌گذاران قبلی استفاده می‌کرد. همچنین، میداف بابت تنظیم تراکنش‌های مالی بین سرمایه‌گذاران و شرکت‌های سرمایه‌گذاری کارمزدی را تحت عنوان «پرداخت برای جریان سفارش» (PFOF) دریافت می‌کرد. با این حال، از آنجا که این شرکت‌ها در واقع جعلی بودند، این کارمزد به نوعی به معنای پرداخت پول بیشتر توسط سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری بود. طرح میداف در سال ۲۰۰۹ فروپاشید و کلاهبرداری او به بیش از ۱۳ هزار سرمایه‌گذار بین ۶۵ تا ۷۴ میلیارد دلار ضرر رساند. میداف به ۱۵۰ سال حبس محکوم شد و در سال ۲۰۲۱ در زندان درگذشت.
پروژه پانزی دی سی سولار (DC Solar)
پروژه پانزی شرکت دی سی سولار، که در حوزه انرژی‌های پاک و پنل‌های خورشیدی فعالیت می‌کرد، توانست شرکت‌های مشهوری مانند برکشایر هاتاوی، متعلق به وارن بافت، و شرکت رنگ‌سازی شروین-ویلیامز را به دام خود بیندازد. جف کارپاف، یک مکانیک اهل کالیفرنیا، با نصب یک باتری بزرگ و چندین پنل خورشیدی روی یک تریلر، ژنراتور قابل حملی برای تولید انرژی پاک اختراع کرد و شرکت دی سی سولار را تأسیس کرد.
با وجود استقبال شرکت‌های بزرگ و حتی دولت آمریکا، این شرکت در تأمین سفارش‌ها با مشکلاتی مواجه شد و ژنراتورهای فروخته‌شده عملکرد مناسبی نداشتند. در سال ۲۰۱۲، کارپاف تصمیم گرفت برای حل مشکلات مالی، پروژه را به یک طرح پانزی تبدیل کند. او با استفاده از سرمایه‌های جدید برای پرداخت بدهی‌های قبلی و فریب دولت آمریکا برای فرار از مالیات، به فعالیت خود ادامه داد. مقامات آمریکایی بین سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰ این طرح را افشا کردند و کارپاف به همراه بسیاری از مدیران شرکتش دستگیر شد. در مجموع، این طرح حدود یک میلیارد دلار خسارت به بار آورد و کارپاف در سال ۲۰۲۱ به ۳۰ سال حبس محکوم شد.
پروژه پانزی جورج سانتوس (George Santos)
جورج سانتوس، نماینده جمهوری‌خواه کنگره، در جولای سال ۲۰۲۰ به استخدام یک شرکت سرمایه‌گذاری به نام هاربر سیتی کپیتال (Harbor City Capital) در فلوریدا درآمد. در طول مدت فعالیت خود در این شرکت، او سرمایه‌گذاران را با وعده‌های سرمایه‌گذاری‌های با بازده بالا و ریسک کم، که یکی از نشانه‌های هشداردهنده کلاهبرداری‌های مالی است، به سرمایه‌گذاری در حوزه تبلیغات دیجیتال ترغیب می‌کرد. برای جذاب‌تر کردن پیشنهاداتش، سانتوس درباره تحصیلات و ارتباطات خود اغراق می‌کرد و ادعا می‌کرد که با افراد ثروتمند و قدرتمند در ارتباط است.
با این حال، یکی از سرمایه‌گذاران متوجه شد که شرکت از اسناد مالی جعلی استفاده می‌کند و این موضوع را با سانتوس در میان گذاشت. سانتوس نیز موضوع را با یکی از وکلای شرکت مطرح کرد، اما هیچ اقدام مؤثری برای جلوگیری از کلاهبرداری انجام نداد. در آوریل ۲۰۲۱، کمیسیون بورس و اوراق بهادار ایالات متحده (SEC) دارایی‌های هاربر سیتی کپیتال را مسدود کرد و این شرکت را به اختلاس حدود ۴.۵ میلیون دلار از پول سرمایه‌گذاران برای مصارف شخصی مدیرعامل متهم نمود. همچنین، مشخص شد که پول سرمایه‌گذاران به نهادهای نامرتبط با سرمایه‌گذاری‌های وعده داده‌شده انتقال یافته است که این نیز یکی از نشانه‌های اصلی طرح‌های پانزی است. هرچند نام سانتوس در این پرونده ذکر نشده، او ادعا می‌کند که از کلاهبرداری بی‌خبر بوده است.
پروژه‌های پانزی در حوزه ارز دیجیتال
با رونق ارزهای دیجیتال، طرح‌های پانزی بیشتری در این حوزه شکل گرفته‌اند. از جمله مشهورترین این پروژه‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
پروژه پانزی وان کوین (OneCoin)
وان کوین یکی از طولانی‌ترین طرح‌های پانزی در صنعت ارز دیجیتال است که توسط روژا ایگناتووا، ملقب به “ملکهٔ کریپتو”، اجرا شد. این پروژه بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۹ با معرفی خود به عنوان “قاتل بیت کوین”، موفق به جذب ۵.۸ میلیارد دلار از سرمایه‌گذاران شد. در حقیقت، هیچ کسب و کار واقعی وجود نداشت و پول سرمایه‌گذاران جدید به اعضای قبلی پرداخت می‌شد. وان کوین بلاکچین مختص خود را نداشت و در واقع سرمایه‌گذاران یک کوین بی‌ارزش را خریداری می‌کردند. این طرح در نهایت با ورود دولت آمریکا فروپاشید و مجریان آن دستگیر شدند.
پروژه پانزی پلاس توکن (PlusToken)
پلاس توکن به عنوان یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های پانزی در عرصه ارزهای دیجیتال شناخته می‌شود که عمدتاً از طریق پیام‌رسان چینی وی‌چت برای جذب سرمایه‌گذاران فعالیت می‌کرد. این پروژه به سرمایه‌گذاران وعده سودهای ماهانه بین ۱۰ تا ۳۰ درصد را می‌داد و توانست بیش از ۳ میلیون سرمایه‌گذار، به ویژه از کشورهای چین، کره جنوبی و ژاپن، را جذب کند. محور اصلی این پروژه شامل آموزش‌های مرتبط با ارز دیجیتال و ارائه خدمات کیف پول بود. کلاهبرداران تا سال ۲۰۱۹ بیش از ۳ میلیارد دلار از سرمایه‌گذاران دریافت کردند و با فروپاشی پروژه، چندین نفر از اعضای اصلی آن دستگیر شدند؛ اما برخی از افراد دخیل در این کلاهبرداری هنوز شناسایی نشده‌اند.
پروژه پانزی بیت‌کانکت (Bitconnect)
در سال ۲۰۱۶، پروژه‌ای به نام بیت‌کانکت به عنوان یک راهکار برای قرض دادن بیت‌کوین راه‌اندازی شد که وعده بازگشت سرمایه‌ای ماهانه معادل ۴۰ درصد را به سرمایه‌گذاران می‌داد. مجریان این طرح ناشناس بودند و سرمایه‌گذاران ملزم به خرید توکن‌های بیت‌کانکت (BCC) و قفل کردن آنها در پلتفرم بودند تا ربات‌های معامله‌گر با استفاده از این سرمایه به خرید و فروش ارزهای دیجیتال بپردازند.
ویتالیک بوترین، یکی از بنیان‌گذاران اتریوم، در مورد ناپایداری سودهای وعده داده شده هشدار داد. پس از جلب توجه مقامات دولتی انگلستان، مقامات آمریکایی نیز این پروژه را به عنوان یک طرح پانزی شناسایی کردند. در سال ۲۰۱۸، فعالیت‌های این پروژه به طور کامل متوقف شد و سقوط ۹۰ درصدی قیمت BCC منجر به از دست رفتن ۳.۵ میلیارد دلار سرمایه توسط سرمایه‌گذاران گردید.
استخراج یا ماینینگ ابری (Cloud Mining)| همستر پانزی!
استخراج ابری یکی از زمینه‌هایی است که به‌ویژه در حوزه ارزهای دیجیتال با کلاهبرداری‌های پانزی ارتباط دارد. بسیاری از وب‌سایت‌هایی که ادعا می‌کنند با سرمایه‌گذاری کاربران به استخراج ارزهای دیجیتال می‌پردازند، در واقع هیچ گونه فعالیت استخراجی انجام نمی‌دهند.
در حالی که استخراج ابری به‌طور نظری امکان‌پذیر است، یک وب‌سایت معتبر در این زمینه تنها باید قدرت هش را به فروش برساند و نه اینکه وعده سودهای نجومی و تضمینی با نرخ‌های ثابت و منظم بدهد. به همین دلیل، سرمایه‌گذاران باید در انتخاب وب‌سایت‌های ماینینگ ابری احتیاط کنند و از وعده‌های غیرواقعی دوری کنند.
یکی دیگر از روش‌های کلاهبرداری که به‌طور خاص در این حوزه وجود دارد، فروش توکن‌های بی‌ارزش است. این روش به‌تنهایی نمی‌تواند به‌عنوان پانزی یا هرمی شناخته شود، اما معمولاً به‌عنوان مکملی برای طرح‌های کلاهبرداری دیگر عمل می‌کند. در این روش، کلاهبرداران ابتدا با استفاده از ارزهای دیجیتال معتبر، مبالغ زیادی از مردم دریافت می‌کنند و وعده سودهای تضمینی می‌دهند. اما در نهایت، سودها را با ارز دیجیتالی که خودشان ایجاد کرده‌اند و هیچ ارزشی ندارد، پرداخت می‌کنند و به سرمایه‌گذاران امیدواری می‌دهند که قیمت آن در آینده افزایش خواهد یافت.
ربات‌های تلگرامی نیز یکی از طرح‌های کلاهبرداری هستند که به‌طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند. این ربات‌ها معمولاً به کاربران وعده می‌دهند که با عضویت در ربات و دریافت مقداری الماس، می‌توانند دستگاه‌های استخراج مجازی خریداری کنند و به استخراج بیت کوین بپردازند. اما در واقع هیچ‌گونه استخراجی انجام نمی‌شود و هدف اصلی این ربات‌ها، ترغیب کاربران به خرید بیشتر الماس با استفاده از بیت کوین است. کاربرانی که از لینک‌های عضویت استفاده می‌کنند، در نهایت با پیام‌هایی مواجه می‌شوند که برای برداشت سود، زیرمجموعه‌هایشان باید خرید انجام دهند.
که می توان از همستر کامبت به عنوان بزرگ ترین طرح پانزی تلگرام یاد کرد.
علاوه بر این، برخی وب‌سایت‌ها ادعا می‌کنند که سرمایه‌گذاری در بازارهای مختلف مانند املاک، خودرو، بورس و انرژی انجام می‌دهند. این وب‌سایت‌ها در واقع تنها با استفاده از پول سرمایه‌گذاران جدیدتر، سودهایی به سرمایه‌گذاران قدیمی پرداخت می‌کنند. همچنین، برخی از این پروژه‌ها ممکن است ادعا کنند که یک ربات تریدر پیشرفته دارند که معاملات سودآور انجام می‌دهد. اما در حقیقت، چنین رباتی وجود ندارد و همه این ادعاها دروغین است.
بیشتر بخوانید: آموزش ارز دیجیتال
آگاهی و احتیاط در مواجهه با فرصت‌های سرمایه‌گذاری در دنیای ارزهای دیجیتال ضروری است. شناخت نشانه‌های کلاهبرداری و انجام تحقیقات کافی می‌تواند به سرمایه‌گذاران کمک کند تا از گرفتار شدن در دام کلاهبرداران جلوگیری کنند.
تفاوت طرح پانزی و طرح هرمی
پروژه‌های هرمی یکی از اشکال متداول کلاهبرداری‌های مالی به شمار می‌روند که غالباً با طرح‌های پانزی اشتباه گرفته می‌شوند.با این حال، این دو نوع کلاهبرداری تفاوت‌های قابل توجهی دارند. در طرح پانزی، سرمایه‌گذاران معمولاً یک بار سرمایه‌گذاری می‌کنند و سپس منتظر دریافت سود می‌مانند. این نوع طرح برای جذب سرمایه‌گذاران جدید و پرداخت سود به اعضای قبلی نیاز به یک نفر یا یک گروه کوچک (مجریان طرح) دارد. در مقابل، پروژه‌های هرمی به طور مداوم سرمایه‌گذاران را به مشارکت فعالانه و معرفی اعضای جدید تشویق می‌کنند.
در طرح‌های هرمی، افراد به ازای هر عضو جدیدی که به شبکه معرفی می‌کنند، پورسانت دریافت می‌کنند. بخشی از این پول به سرمایه‌گذاران قبلی و سردسته‌های اصلی پروژه پرداخت می‌شود. در واقع، در پروژه‌های هرمی، افراد برای کسب درآمد باید دائماً اعضای جدیدی را به عنوان زیرمجموعه معرفی کنند. این نوع طرح‌ها معمولاً ظاهری موجه دارند، اما در بسیاری از موارد هیچ کسب‌وکار واقعی در آنها وجود ندارد.
در طرح پانزی، مجریان طرح از سرمایه‌گذاران مبلغی را به عنوان سرمایه‌گذاری جمع‌آوری می‌کنند و سپس از پول سرمایه‌گذاران جدید برای پرداخت سود به سرمایه‌گذاران قبلی استفاده می‌کنند. این در حالی است که در پروژه‌های هرمی، اعضا باید دائماً افراد جدیدی را جذب کنند تا بتوانند درآمد کسب کنند.
ساختار طرح هرمی
طرح‌های هرمی معمولاً به افراد وعده می‌دهند که در صورت فروش محصولات و دعوت از اعضای جدید به سیستم، می‌توانند سودهای قابل توجهی کسب کنند. این طرح‌ها معمولاً شامل کالا یا خدماتی هستند که اعضا باید آنها را خریداری کنند. به عنوان مثال، یک کلاهبردار می‌تواند ادعا کند که محصولی خاص (مانند خاکی با ویژگی‌های منحصر به فرد) می‌تواند به سرعت گیاهان را رشد دهد و قیمت آن را به طور غیرمنطقی بالا ببرد. سپس او به افراد وعده می‌دهد که با دعوت از دوستان و فروش این محصول، می‌توانند به سودهای کلان دست یابند.
دو سناریو برای آینده این طرح‌ها وجود دارد:
تا زمانی که اعضای جدید به این سیستم جذب شوند، طرح پانزی با شتاب ادامه می‌یابد و کلاهبردار به راحتی سودها را پرداخت می‌کند، زیرا موفق شده محصول خود را با قیمت بالاتری بفروشد! اما به محض اینکه ورودی جدیدی نداشته باشد، اعضای بالاتر هم از دریافت سود محروم می‌شوند. در برخی موارد، کلاهبردار حتی ممکن است محصول را هم ارائه ندهد و با جمع‌آوری پول‌های کلان از اعضا، به سادگی فرار کند! این یک بازی خطرناک است که به سرعت به فروپاشی می‌انجامد
به طور خلاصه، شباهت‌های بین طرح پانزی و هرمی عبارتند از:
هر دو نوع طرح وعده سودهای نجومی به قربانیان می‌دهند و در نهایت منجر به خالی شدن جیب آنها می‌شوند.
هر دو برای ادامه فعالیت خود به جذب اعضای جدید نیاز دارند.
تفاوت‌های اصلی شامل موارد زیر است:
طرح پانزی به عنوان یک سرمایه‌گذاری معرفی می‌شود، در حالی که طرح هرمی بر فروش محصول یا خدمات تمرکز دارد.
در این روش ممکن است شبکه‌ای نباشد، اما طرح هرمی به طور مشخص یک شبکه از اعضا را تشکیل می‌دهد.
این کار به طور کامل کلاهبرداری است و معمولاً با آن برخورد قانونی می‌شود، در حالی که طرح‌های هرمی ممکن است با وجود مشکلات اساسی، در برخی موارد قانونی به نظر برسند.
در طرح‌های هرمی، مجریان از سرمایه‌های کوچکی که از سرمایه‌گذاران جمع‌آوری می‌کنند، استفاده کرده و آنها را به کسب درآمد از طریق معرفی اعضای جدید ترغیب می‌کنند. بخشی از پول سرمایه‌گذاران جدید به سرمایه‌گذاران قبلی و سردسته‌های اصلی پروژه پرداخت می‌شود، که این امر به تداوم چرخه کلاهبرداری کمک می‌کند.
جمع‌بندی طرح پانزی
طرح پانزی به عنوان یک مفهوم در بازارهای مالی، تاریخی طولانی دارد، اما با ظهور ارزهای دیجیتال، تعداد این نوع کلاهبرداری‌ها دوباره رو به افزایش است. کلاهبرداران پانزی معمولاً از ناآگاهی و طمع افراد بهره‌برداری می‌کنند و با وعده‌های سودهای کلان و بدون ریسک، آنها را فریب می‌دهند. بازارهای مالی همیشه بر اساس اصول عرضه و تقاضا عمل می‌کنند و در این فضا، سودهای دائمی و کلان بدون دانش و سرمایه کافی، غیرممکن است.
طرح‌های پانزی به طور معمول با ارائه اسناد مالی جعلی تلاش می‌کنند خود را به عنوان شرکت‌های معتبر و سودآور معرفی کنند. این کلاهبرداری‌ها با سوءاستفاده از طمع مردم، آنها را به سرمایه‌گذاری‌های عجولانه ترغیب کرده و فرصت بررسی دقیق پروژه و شرکت را از آنها می‌گیرند. در مواجهه با فرصت‌های سرمایه‌گذاری وسوسه‌انگیز، مهم است که وضعیت پروژه، سابقه شرکت و افراد کلیدی آن را به دقت بررسی کنید تا از گرفتار شدن در دام کلاهبرداران جلوگیری کنید. یکی از نشانه‌های هشداردهنده در این طرح‌ها، وعده‌های سود کلان و تضمینی است که باید به آنها شک کرد.
پانزی به پروژه‌هایی اطلاق می‌شود که در آن فرد یا گروهی با وعده پرداخت سودهای بالا و بدون ریسک، مبالغی را از سرمایه‌گذاران دریافت می‌کنند. اما به جای استفاده از این مبالغ برای ایجاد سود واقعی، از آنها برای پرداخت سود به سرمایه‌گذاران قبلی بهره می‌برند. از آنجا که تعداد سرمایه‌گذاران جدید و سرمایه آنها محدود است، این پروژه‌ها به طور حتم محکوم به فروپاشی هستند.
معمولاً زمانی که مبلغ جمع‌آوری شده به حد قابل توجهی برسد، مجریان پروژه به همراه تمامی سرمایه فرار می‌کنند. به دلیل جعلی بودن تمام شرکت‌ها و اسناد مالی، شکایت از آنها به شدت دشوار است و سرمایه‌گذاران ممکن است هرگز نتوانند سرمایه‌های خود را بازپس گیرند.
پروژه‌های پانزی و هرمی با وجود شباهت‌های زیادی که دارند، از یکدیگر متمایز هستند. در طرح‌های هرمی، افراد می‌توانند با مبالغ کمتری وارد شوند و برای کسب درآمد، باید افراد جدیدی را به عنوان زیرمجموعه معرفی کنند و در ازای آن پورسانت دریافت کنند. بخشی از مبلغ سرمایه‌گذاران جدید نیز به افراد رده بالاتر و سردسته‌های پروژه پرداخت می‌شود.
مجریان طرح‌های پانزی به طور خاص از ناآگاهی و طمع مردم سوءاستفاده می‌کنند. در بسیاری از این پروژه‌ها، سود سرمایه‌گذاران تا چند ماه به طور منظم پرداخت می‌شود که این موضوع باعث ایجاد اعتماد بیشتر و ورود سرمایه‌های بیشتر به پروژه می‌گردد. آگاهی افراد در مورد ویژگی‌های طرح‌های پانزی و انجام تحقیقات کافی قبل از سرمایه‌گذاری می‌تواند احتمال گرفتار شدن آنها را به حداقل برساند.
