بازار تعهدی چیست؟ آشنایی با فیوچرز در صرافی های ایرانی

در سال‌های اخیر، بازار ارزهای دیجیتال در ایران رشد چشمگیری داشته و با افزایش استقبال کاربران، صرافی‌های داخلی نیز به دنبال ارائه خدمات متنوع‌تری برای پاسخگویی به نیاز معامله‌گران هستند. یکی از جدیدترین و پرطرفدارترین امکاناتی که برخی از این صرافی‌ها فراهم کرده‌اند، «بازار تعهدی» یا همان معاملات فیوچرز است. در این نوع بازار، کاربران می‌توانند بدون خرید واقعی ارز دیجیتال، صرفاً با پیش‌بینی جهت حرکت قیمت (صعودی یا نزولی) وارد معامله شوند و از نوسانات بازار کسب سود کنند. بازار تعهدی، امکان استفاده از اهرم یا لوریج را نیز فراهم می‌کند که به کمک آن می‌توان با سرمایه کمتر، حجم معامله بیشتری انجام داد.

معاملات فیوچرز که پیش‌تر تنها در صرافی‌های بین‌المللی در دسترس بودند، اکنون در برخی صرافی‌های معتبر ایرانی نیز راه‌اندازی شده‌اند و با استقبال خوبی مواجه شده‌اند. این نوع معاملات به کاربران حرفه‌ای فرصت‌های بیشتری برای مدیریت سرمایه و استراتژی‌های معاملاتی ارائه می‌دهد، اما در عین حال، ریسک‌های بالایی نیز به همراه دارد که ناآگاهی از آن‌ها می‌تواند منجر به زیان‌های سنگین شود. در این مقاله، به‌طور کامل با مفهوم بازار تعهدی، نحوه انجام معاملات فیوچرز در صرافی‌های ایرانی، مزایا و معایب آن، و نکاتی که پیش از ورود به این حوزه باید بدانید، آشنا خواهید شد

بازار تعهدی چیست؟

بازار تعهدی یکی از انواع بازارهای مالی است که در آن خریدار و فروشنده متعهد می‌شوند در زمان مشخصی در آینده، دارایی خاصی را با قیمتی معین معامله کنند. در این نوع بازار، برخلاف معاملات لحظه‌ای (اسپات)، خرید و فروش دارایی به‌صورت واقعی انجام نمی‌شود، بلکه هدف اصلی، کسب سود از پیش‌بینی صحیح جهت حرکت قیمت است. معامله‌گران می‌توانند بدون داشتن مالکیت واقعی بر دارایی، روی افزایش یا کاهش قیمت آن شرط‌بندی کنند و از نوسانات بازار بهره‌برداری نمایند.

در بازار تعهدی کاربران معمولاً از ابزارهایی مانند اهرم (Leverage) استفاده می‌کنند تا با چند برابر کردن قدرت خرید خود، سود بالقوه بیشتری کسب کنند. البته این موضوع می‌تواند میزان زیان را نیز افزایش دهد. این بازار با مفاهیمی همچون قراردادهای آتی، مارجین، لیکویید شدن و پوزیشن‌های لانگ و شورت گره خورده است. در واقع، بازار تعهدی پلی است بین معامله‌گران حرفه‌ای و ابزارهای مالی پیشرفته که امکان اجرای استراتژی‌های متنوع‌تری را نسبت به معاملات سنتی فراهم می‌کند.

آشنایی با مفهوم معاملات فیوچرز

معاملات فیوچرز (Futures Trading) یکی از ابزارهای پیشرفته مالی است که به معامله‌گران اجازه می‌دهد بدون نیاز به خرید واقعی یک دارایی، تنها بر اساس پیش‌بینی خود از آینده قیمت آن، وارد معامله شوند. در این معاملات، کاربران قراردادهایی را خرید و فروش می‌کنند که متعهد می‌شوند دارایی مشخصی را در آینده و با قیمتی معین معامله کنند. نکته مهم این است که در اغلب موارد، این قراردادها قبل از تاریخ سررسید بسته می‌شوند و هدف اصلی معامله‌گران، کسب سود از نوسانات قیمت است نه تحویل یا دریافت واقعی دارایی.

معاملات فیوچرز این امکان را به کاربران می‌دهد که هم در بازارهای صعودی و هم در بازارهای نزولی سود کسب کنند؛ یعنی می‌توانند هم از افزایش قیمت بهره ببرند (پوزیشن لانگ) و هم از کاهش قیمت (پوزیشن شورت). همچنین استفاده از «اهرم» باعث می‌شود کاربران بتوانند با سرمایه‌ای کم، حجم بالاتری از معاملات را انجام دهند، که البته ریسک زیان را نیز افزایش می‌دهد. معاملات فیوچرز در ابتدا بیشتر در بازارهای مالی سنتی مثل طلا، نفت و شاخص‌های بورس کاربرد داشتند، اما امروزه در بازار رمزارزها نیز جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده‌اند.

اصطلاحات رایج در معاملات فیوچرز

در بازار تعهدی، مفاهیم و اصطلاحاتی به کار می‌رود که دانستن آن‌ها برای فعالیت در این بازار ضروری است. در ادامه به برخی از رایج‌ترین اصطلاحات اشاره می‌کنیم:

اصطلاح	توضیح
پوزیشن (Position)	وضعیت باز یک معامله‌گر در بازار؛ شامل پوزیشن لانگ (خرید) و شورت (فروش)
لانگ (Long)	شرط‌بندی بر افزایش قیمت دارایی
شورت (Short)	شرط‌بندی بر کاهش قیمت دارایی
اهرم (Leverage)	ابزاری برای چند برابر کردن سرمایه اولیه در معاملات؛ مثلاً اهرم 5× یعنی معامله‌گر با 1 میلیون تومان می‌تواند معامله‌ای به ارزش 5 میلیون تومان باز کند
مارجین (Margin)	میزان سرمایه‌ای که برای باز کردن یک پوزیشن نیاز است
لیکویید شدن (Liquidation)	زمانی که زیان معامله‌گر به حدی برسد که موجودی حساب او کفاف ادامه معامله را ندهد و صرافی به‌صورت خودکار پوزیشن را می‌بندد
Funding Rate	کارمزدی که بین معامله‌گران لانگ و شورت در بازه‌های زمانی مشخص رد و بدل می‌شود تا قیمت قرارداد فیوچرز به قیمت بازار واقعی نزدیک باشد
تاریخ سررسید (Expiration Date)	زمانی که قرارداد فیوچرز منقضی شده و باید تسویه شود (در معاملات فیوچرز پرپچوال، این تاریخ وجود ندارد)

آشنایی با این اصطلاحات به معامله‌گران کمک می‌کند تا درک بهتری از نحوه عملکرد بازار فیوچرز داشته باشند و تصمیمات منطقی‌تری در مدیریت سرمایه و ریسک بگیرند.

مزایا و معایب بازار تعهدی (فیوچرز)

بازار تعهدی، با وجود جذابیت‌های فراوانی که برای معامله‌گران دارد، همان‌طور که فرصت‌های سوددهی زیادی فراهم می‌کند، ریسک‌های جدی نیز به همراه دارد. در ادامه به بررسی مهم‌ترین مزایا و معایب این بازار می‌پردازیم:

✅ مزایای بازار تعهدی

1. امکان کسب سود در بازارهای نزولی و صعودی
   در معاملات فیوچرز، برخلاف بازار اسپات که تنها از افزایش قیمت می‌توان سود برد، کاربران می‌توانند در صورت کاهش قیمت نیز سود کسب کنند. این موضوع با باز کردن پوزیشن شورت امکان‌پذیر است.
   
2. استفاده از اهرم (Leverage)
   اهرم به معامله‌گران اجازه می‌دهد با سرمایه‌ای محدود، معاملاتی با حجم بزرگ‌تر انجام دهند. به‌عنوان مثال، با استفاده از اهرم 10× می‌توان با 1 میلیون تومان، پوزیشن 10 میلیونی باز کرد.
   
3. امکان مدیریت ریسک با ابزارهای پیشرفته
   بازار فیوچرز امکاناتی مانند حد ضرر (Stop Loss)، حد سود (Take Profit)، و مدیریت هم‌زمان چند پوزیشن را در اختیار کاربران قرار می‌دهد که به کنترل ریسک کمک می‌کند.
   
4. استفاده برای هج کردن سرمایه (Hedging)
   برخی سرمایه‌گذاران از معاملات فیوچرز برای پوشش ریسک سرمایه‌های اصلی خود استفاده می‌کنند؛ به این معنا که اگر دارایی اصلی آن‌ها کاهش قیمت داشت، زیان با سود فیوچرز جبران شود.
   
5. نقدشوندگی بالا در صرافی‌های معتبر
   بازار فیوچرز معمولاً در صرافی‌هایی با حجم معاملات بالا راه‌اندازی می‌شود، بنابراین ورود و خروج از پوزیشن‌ها در بیشتر مواقع با سرعت بالا انجام می‌شود.

❌ معایب بازار تعهدی

1. ریسک بالای از دست دادن سرمایه (لیکویید شدن)
   استفاده نادرست از اهرم و نوسانات شدید قیمت می‌تواند باعث لیکویید شدن (از دست رفتن کل سرمایه پوزیشن) شود. این مسئله به‌خصوص برای افراد تازه‌کار خطرناک است.
   
2. پیچیدگی مفاهیم و نیاز به دانش فنی بالا
   معاملات فیوچرز برخلاف معاملات اسپات ساده نیستند و نیاز به درک مفاهیم فنی، تحلیل تکنیکال، و روان‌شناسی بازار دارند. ورود بدون آموزش کافی می‌تواند زیان‌بار باشد.
   
3. وابستگی به ثبات صرافی
   در صورت استفاده از صرافی‌های ایرانی، باید به زیرساخت‌های فنی و امنیتی آن اطمینان داشت. بروز اختلالات سیستمی، تاخیر در ثبت سفارش‌ها یا عدم مدیریت درست ریسک می‌تواند منجر به زیان‌های غیرمنتظره شود.
   
4. احساسات و فشار روانی بالا
   به دلیل نوسانات سریع و فشار لحظه‌ای بازار، کاربران ممکن است دچار اضطراب، تصمیم‌گیری‌های هیجانی و معاملات بی‌برنامه شوند.
   
5. احتمال پرداخت Funding Fee در قراردادهای پرپچوال
   در برخی موارد، بسته به جهت پوزیشن‌ها و تفاوت قیمت قرارداد با بازار اسپات، ممکن است کاربران مجبور به پرداخت کارمزدهای اضافی شوند.

تفاوت معاملات فیوچرز با معاملات اسپات

معاملات فیوچرز (Futures) و معاملات اسپات (Spot) دو نوع اصلی از شیوه‌های معامله در بازارهای مالی به‌ویژه بازار ارزهای دیجیتال هستند که هرکدام ویژگی‌ها، مزایا و ریسک‌های خاص خود را دارند. شناخت تفاوت این دو نوع معامله برای انتخاب استراتژی مناسب بسیار ضروری است.

در معاملات اسپات، کاربر دارایی را به‌صورت واقعی خریداری کرده و مالک آن می‌شود. اما در معاملات فیوچرز، کاربر تنها قراردادی را معامله می‌کند که متعهد به خرید یا فروش یک دارایی در آینده با قیمت مشخص است، بدون آن‌که مالک واقعی آن دارایی باشد. همچنین در فیوچرز می‌توان از کاهش قیمت نیز سود گرفت (پوزیشن شورت)، در حالی که در اسپات فقط از رشد قیمت سود حاصل می‌شود.
درک این تفاوت‌ها به کاربران کمک می‌کند تا با توجه به هدف، سطح ریسک‌پذیری و استراتژی معاملاتی خود، انتخاب مناسب‌تری بین اسپات و فیوچرز داشته باشند. برای مثال، اگر هدف نگهداری بلندمدت بیت‌کوین باشد، معاملات اسپات گزینه‌ای مناسب است؛ اما اگر هدف کسب سود از نوسانات کوتاه‌مدت باشد، بازار فیوچرز ابزارهای متنوع‌تری ارائه می‌دهد.

معرفی استراتژی‌های محبوب در معاملات فیوچرز

بازار تعهدی به دلیل ویژگی‌هایی مانند امکان استفاده از اهرم و معاملات در جهت نزولی، به یکی از جذاب‌ترین و در عین حال پرریسک‌ترین بازارها برای معامله‌گران تبدیل شده است. برای موفقیت در این بازار، انتخاب استراتژی مناسب امری ضروری است. در ادامه به معرفی برخی از استراتژی‌های محبوب در معاملات فیوچرز پرداخته می‌شود که توسط معامله‌گران حرفه‌ای به کار گرفته می‌شود.

۱. استراتژی لانگ (Long)

استراتژی لانگ یکی از ساده‌ترین و رایج‌ترین استراتژی‌ها در معاملات فیوچرز است. در این استراتژی، معامله‌گر پیش‌بینی می‌کند که قیمت دارایی در آینده افزایش خواهد یافت. بنابراین، او اقدام به خرید قرارداد فیوچرز می‌کند و منتظر افزایش قیمت دارایی می‌ماند تا آن را به قیمت بالاتر بفروشد.

• مزایا:
  • استراتژی ساده‌ای است که بیشتر برای بازارهای صعودی استفاده می‌شود.
  • امکان استفاده از اهرم برای کسب سود بیشتر وجود دارد.
• معایب:
  • در صورت کاهش قیمت، ممکن است زیان قابل توجهی متحمل شوید.

۲. استراتژی شورت (Short)

در استراتژی شورت، معامله‌گر پیش‌بینی می‌کند که قیمت دارایی کاهش خواهد یافت. او ابتدا قرارداد فیوچرز را به‌صورت قرضی می‌فروشد و منتظر کاهش قیمت است تا آن را با قیمت پایین‌تر خریداری کرده و تفاوت قیمت را به‌عنوان سود خود بدست آورد.

• مزایا:
  • امکان کسب سود در بازارهای نزولی فراهم می‌شود.
  • می‌تواند در زمان رکود بازار یا کاهش قیمت دارایی‌ها کاربرد داشته باشد.
• معایب:
  • استفاده از استراتژی شورت می‌تواند خطرناک باشد، زیرا در صورت افزایش قیمت، زیان‌های بی‌نهایتی به‌وجود می‌آید.

۳. استراتژی هِج (Hedging)

استراتژی هج به‌منظور کاهش ریسک سرمایه‌گذاری استفاده می‌شود. در این استراتژی، معامله‌گر پوزیشن‌های خرید و فروش را به‌طور هم‌زمان در بازار فیوچرز باز می‌کند تا از نوسانات شدید قیمت در برابر دارایی خود محافظت کند.

• مزایا:
  • به‌عنوان یک ابزار محافظتی، می‌تواند ریسک را کاهش دهد.
  • می‌تواند در شرایطی که بازار نوسان زیادی دارد، بسیار مفید باشد.
• معایب:
  • سود کمتری در مقایسه با استراتژی‌های دیگر به‌دست می‌آید.

۴. استراتژی استاپ لاس (Stop Loss) و تیک پرافیت (Take Profit)

این استراتژی به‌منظور مدیریت ریسک و سود طراحی شده است. در این استراتژی، معامله‌گر حد ضرر (Stop Loss) و حد سود (Take Profit) را برای پوزیشن‌های خود مشخص می‌کند. با این کار، او می‌تواند به‌طور خودکار از زیان‌های بیشتر جلوگیری کند و به حد سود خود برسد.

• مزایا:
  • مدیریت ریسک و سود را به‌طور دقیق و خودکار انجام می‌دهد.
  • از تصمیم‌گیری‌های هیجانی جلوگیری می‌کند.
• معایب:
  • در بازارهای نوسانی، ممکن است قیمت به‌طور موقت به حد ضرر برسد و سپس بازگردد.

۵. استراتژی مارکت تایمینگ (Market Timing)

در این استراتژی، معامله‌گر به‌دنبال شناسایی دقیق نقاط ورود و خروج بازار است. این استراتژی معمولاً نیاز به تحلیل تکنیکال و آشنایی با الگوهای قیمت دارد. هدف از این استراتژی، خرید در نقاط پایین و فروش در نقاط بالاست.

• مزایا:
  • می‌تواند به‌طور قابل توجهی سودآور باشد اگر نقاط ورود و خروج به‌درستی شناسایی شوند.
  • بیشتر برای معامله‌گران حرفه‌ای که با تکنیک‌ها و ابزارهای مختلف تحلیل آشنا هستند مفید است.
• معایب:
  • نیاز به تحلیل دقیق بازار و آشنایی کامل با نمودارها و سیگنال‌های تکنیکال دارد.
  • بازار همیشه قابل پیش‌بینی نیست، بنابراین ممکن است دچار ضرر شوید.

۶. استراتژی اسکالپینگ (Scalping)

اسکالپینگ یک استراتژی معاملاتی است که به‌منظور کسب سود از نوسانات کوچک قیمت در بازه‌های زمانی کوتاه استفاده می‌شود. در این استراتژی، معامله‌گر تعداد زیادی معامله کوچک انجام می‌دهد و به‌دنبال کسب سود جزئی از هر معامله است.

• مزایا:
  • می‌تواند در بازارهای پرنوسان به سودهای متوالی منجر شود.
  • نیاز به زمان کوتاه برای انجام معاملات دارد.
• معایب:
  • نیاز به تمرکز بالا و انجام تعداد زیادی معامله دارد.
  • هزینه‌های کارمزد می‌تواند برای این استراتژی بالا باشد.

انتخاب استراتژی مناسب در بازار تعهدی بستگی به سطح تجربه، میزان ریسک‌پذیری و اهداف شخصی معامله‌گر دارد. برخی از استراتژی‌ها مناسب برای بازارهای صعودی هستند، در حالی که برخی دیگر برای بازارهای نزولی یا نوسانی طراحی شده‌اند. معامله‌گران حرفه‌ای معمولاً ترکیبی از این استراتژی‌ها را برای به‌دست آوردن بهترین نتایج استفاده می‌کنند.

معرفی صرافی‌های ایرانی با امکان معاملات فیوچرز و بررسی کارمزدهای آن‌ها

در سال‌های اخیر، با رشد بازار ارزهای دیجیتال در ایران، صرافی‌های ایرانی نیز شروع به ارائه خدمات پیشرفته‌تری مانند معاملات فیوچرز کرده‌اند. این نوع معاملات به کاربران امکان می‌دهد تا با استفاده از قراردادهای آتی، در بازارهای دیجیتال به پیش‌بینی قیمت‌ها پرداخته و سود بیشتری کسب کنند. در اینجا به معرفی برخی از صرافی‌های ایرانی که امکان معاملات فیوچرز را فراهم کرده‌اند و بررسی کارمزدهای آن‌ها خواهیم پرداخت.

1. نوبیتکس (Nobitex)

نوبیتکس یکی از بزرگ‌ترین و محبوب‌ترین صرافی‌های ایرانی است که به کاربران امکان معاملات فیوچرز را می‌دهد. این صرافی با ارائه امکانات مختلف برای انجام معاملات فیوچرز، یکی از انتخاب‌های اصلی کاربران ایرانی محسوب می‌شود. در نوبیتکس، کارمزدها به‌صورت پلکانی و متناسب با حجم معاملات تغییر می‌کنند. معمولاً کارمزد معاملات فیوچرز برای تریدرهای معمولی در حدود ۰.۱٪ برای سفارشات سازنده و ۰.۲۵٪ برای سفارشات گیرنده است. هر چه حجم معاملات بیشتر باشد، کارمزد کاهش می‌یابد.

2. والکس (Wallex)

والکس یکی از صرافی‌های ایرانی است که علاوه بر بازار اسپات، امکان معاملات فیوچرز را نیز به کاربران خود می‌دهد. این صرافی به دلیل ارائه خدمات متنوع و رابط کاربری ساده، محبوبیت زیادی پیدا کرده است. در والکس، کارمزدها به‌صورت پلکانی تعیین می‌شود، به طوری که برای سفارشات سازنده (Maker) حدود ۰.۰۵٪ و برای سفارشات گیرنده (Taker) حدود ۰.۱۵٪ است. همچنین، برای کاربرانی که حجم معاملات بالاتری دارند، تخفیف‌هایی اعمال می‌شود.

3. آبان تتر (AbanTether)

آبان تتر یکی از صرافی‌های جدید و معتبر ایرانی است که به کاربران این امکان را می‌دهد تا با استفاده از قراردادهای فیوچرز در ارزهای دیجیتال مختلف، معامله کنند. این صرافی علاوه بر داشتن امنیت بالا، از رابط کاربری ساده‌ای نیز برخوردار است. در آبان تتر، کارمزد معاملات فیوچرز برای سفارشات سازنده معمولاً ۰.۱٪ و برای سفارشات گیرنده ۰.۲٪ است. این صرافی نیز تخفیف‌هایی برای کاربران با حجم معاملات بالا ارائه می‌دهد.

نکات مهم در مورد کارمزدهای صرافی‌های ایرانی:

• کارمزدهای متغیر: اکثر صرافی‌ها کارمزد معاملات فیوچرز را به‌صورت پلکانی محاسبه می‌کنند، به این معنی که هرچه حجم معاملات بیشتر باشد، کارمزد کاهش می‌یابد.
• تخفیف برای کاربران حرفه‌ای: بسیاری از صرافی‌ها برای کاربران با حجم معاملات بالا، تخفیف‌هایی در نظر می‌گیرند که می‌تواند به کاهش هزینه‌ها کمک کند.
• پرداخت کارمزد به‌صورت ارز دیجیتال: در بیشتر صرافی‌ها، کارمزدهای معاملات به‌صورت ارز دیجیتال (معمولاً بیت‌کوین یا اتریوم) پرداخت می‌شود.
• کارمزدهای پایین برای سفارشات سازنده: در اکثر صرافی‌ها، کارمزد سفارشات سازنده (Maker) کمتر از سفارشات گیرنده (Taker) است.

نتیجه‌گیری

در نهایت، بازار تعهدی یا معاملات فیوچرز یک ابزار قدرتمند برای تریدرهای حرفه‌ای است که به آن‌ها این امکان را می‌دهد تا علاوه بر خرید و فروش معمولی، از نوسانات قیمت‌ها در بازار ارزهای دیجیتال بهره‌برداری کنند. این نوع معاملات به معامله‌گران این فرصت را می‌دهند که حتی در شرایط نزولی بازار نیز سود کسب کنند، اما در عین حال ریسک‌های بالاتری را نیز به همراه دارند.

در ایران، صرافی‌های متعددی به کاربران خود امکان انجام معاملات فیوچرز را می‌دهند و با فراهم کردن امکانات متنوع و رابط‌های کاربری ساده، شرایط مناسبی را برای تریدرهای ایرانی فراهم کرده‌اند.

آگاهی از ویژگی‌های این بازار و بررسی کارمزدها و محدودیت‌های قانونی در صرافی‌های ایرانی می‌تواند به کاربران کمک کند تا تصمیمات بهتری بگیرند و از تمامی امکانات این بازار به‌طور مؤثر استفاده کنند. با توجه به ریسک‌های موجود، استفاده از استراتژی‌های مناسب و مدیریت ریسک به‌طور دقیق، می‌تواند در موفقیت در معاملات فیوچرز تأثیر زیادی داشته باشد.